Mình tự học - Phần 1
Cái cốt lõi của tự học đó là hiểu và biết mình muốn gì. Chỉ khi hiểu và biết mình muốn gì tự học mới thực hiệu quả.
Trong thời đại thông tin bùng nổ như hiện nay, kiến thức không còn là đặc quyền của một số ít người. Mọi người đều có cơ hội tiếp cận kho tàng tri thức khổng lồ của nhân loại chỉ bằng một cú click chuột. Tự học, vì thế trở thành một xu hướng tất yếu, là chiếc chìa khóa mở ra cánh cửa của những cơ hội mới.
Ngay từ cuối năm 3 đại học “tự học” tìm đến mình một cách tình cờ, trong buổi học kinh tế vĩ mô, một dòng suy nghĩ bất chợt hiện lên “liệu rằng điều gì làm nên sự khác biệt giữa những người tài giỏi và những người tầm thường khác?”
Với mình có lẽ nằm duy nhất một từ khóa đó là “TỰ”, tự là tự chủ, tự dấn thân, tự phản tư,... và tự học cũng nằm trong số đó. Tự học luôn khuyến khích mình cải thiện tư duy học hỏi, liên tục thích nghi, là những đặc điểm cần thiết trong thế giới đổi mới nhanh chóng và liên tục như ngày nay.
Tự học không có nghĩa là “tách biệt”. Mà là quá trình trao đổi, tương tác thường xuyên với thế giới xung quanh, chủ động tìm kiếm, nắm bắt và chắt lọc những thông tin cần thiết. Cái cốt lõi của tự học đó là hiểu và biết mình muốn gì. Chỉ khi hiểu và biết mình muốn gì tự học mới thực hiệu quả.
3 vấn đề lớn trong tự học mà chúng ta cần nhận biết:
Vấn đề 1: Chưa xác định “BIG WHY” cho việc tự học
Khi mới dấn thân vào con đường tự học, nhiều người có xu hướng học mọi thứ mà họ tìm thấy, dù nó có liên quan đến mục tiêu của mình hay không. Điều này dẫn đến việc lãng phí thời gian và năng lượng, nếu bạn chưa có cho mình “một kim chỉ nam” bạn sẽ rất dễ bị lạc lối và đến lúc nào đó sẽ chìm nghỉm trong mớ kiến thức khổng lồ ngoài kia.
Vấn đề 2: “HỌC” nhưng không “LỌC”
Trong vòng xoáy của tự học, ranh giới của việc đúng sai dần trở nên mơ hồ, những kiến thức lúc trước từng làm nên lịch sử, ngày nay không còn đúng nữa hoặc trở nên lỗi thời, vì vậy tự học cũng cần nên đi đôi với việc lọc. Có như vậy việc tự học mới hiệu quả.
Vấn đề 3: Thiếu “SYSTEM” quản lý việc tự học.
Tự học, bản thân nó chính là một hành trình diễn ra liên tục và đều đặn, đòi hỏi sự kiên trì và quản lý kiến thức một cách hiệu quả. Thiếu hệ thống quản lý tự học như “chảy máu kiến thức”, kiến thức tiếp thu được sẽ dễ bị thất thoát trong quá trình tự học nếu không biết cách lưu trữ và bảo quản.
Thiếu system khiến bạn dễ rơi vào trạng thái mông lung, sụt giảm động lực vì thiếu đi sự nhìn nhận về sự phát triển của bản thân, phương hướng và mục tiêu.
Để tự học diễn ra hiệu quả chúng mình sẽ cùng tìm kiếm câu trả lời cho những vấn đề trên:
Giải pháp cho vấn đề 1: Xác định “BIG WHY” cho việc tự học
Để xác định được "BIG WHY" của mình, bạn cần trả lời câu hỏi sau:
"Tại sao tôi muốn tự học?",
"Điều gì thúc đẩy tôi học thêm kiến thức này?",
"Mục tiêu lớn nhất mà tôi muốn đạt được là gì?".
Đừng ngần ngại đào sâu đến khi bạn tìm thấy lý do thật sự khiến bạn muốn đầu tư vào việc tự học. Bạn nên nghiêm túc nhìn nhận việc này giúp ích gì cho bạn bằng cách liên tục đặt câu hỏi sâu “WHY 1 -> WHY 2 -> WHY 3”.
Tập kết nối từng dấu chấm nhỏ lại với nhau, cả quá trình này đưa bạn đến việc truy vấn gốc rễ của vấn đề. Khi WHY đủ lớn bạn sẽ tự động làm những việc nên làm và loại bỏ những thứ không còn phù hợp.
➥ Trong suốt quá trình tự học, bạn nên liên tục nhắc nhở và tái định hình "BIG WHY" của mình. Cơ bản, BIG WHY sẽ dựa vào sự phát triển nhận thức của bạn mà thay đổi. Vì vậy không nên cố gắng “đóng đinh” mục tiêu của bạn, hãy thường xuyên xem xét lại để đảm bảo nó vẫn phù hợp với những thay đổi trong cuộc sống và mục tiêu cá nhân của chính mình.
Giải pháp cho vấn đề 2: “HỌC” nhưng phải “LỌC”
Theo mình có 4 bộ lọc chính:
1. Lọc dựa trên sự hiểu về bản thân: là lọc những kiến thức phù hợp với bản thân bằng sự hiểu về mình, tận dụng phương pháp học phù hợp để đạt được sự tiến bộ nhanh trên con đường tự học.
Việc hiểu rõ bản thân giúp bạn nhận ra được những gì phù hợp với mục tiêu, sở thích, và khả năng cá nhân. Bạn sẽ biết mình mạnh về lĩnh vực nào, cần cải thiện ở đâu, và phương pháp học nào sẽ giúp mình tiến bộ nhanh nhất.
Tận dụng sự hiểu biết này, bạn sẽ chỉ chọn những kiến thức thực sự quan trọng, tránh lãng phí thời gian vào những thông tin không cần thiết hoặc không phù hợp với con đường phát triển của mình.
2. Lọc dựa trên tư duy, kinh nghiệm, kiến thức và trải nghiệm: là lọc dựa trên vốn tự có, càng trải nghiệm và đúc kết kinh nghiệm, tư duy càng sắc bén hơn từ đó bộ lọc sẽ giúp mình dần loại bỏ nhiều tạp chất.
Bộ lọc này hoạt động dựa trên nền tảng của những gì bạn đã biết và đã trải nghiệm. Khi bạn học hỏi từ kinh nghiệm của mình, bạn phát triển tư duy phản biện và khả năng phân tích sắc bén hơn. Điều này giúp bạn dễ dàng phân biệt giữa kiến thức giá trị và kiến thức "tạp chất" – những thông tin không hữu ích hoặc không còn phù hợp.
Càng nhiều kinh nghiệm và trải nghiệm, bạn càng nhanh chóng nhận ra những gì đáng học và đáng bỏ qua, từ đó tối ưu hóa quá trình học tập của mình.
3. Lọc dựa trên cố vấn của mentor: là lọc từ người đi trước, bộ lọc này mang tính chính xác hơn vì đã được thông qua nhiều bộ lọc trước đó. Phần lớn thứ mình học là tư duy để lọc sao cho phù hợp, giúp rút ngắn thời gian tự lọc và tự học chưa hiệu quả.
Những lời khuyên và chỉ dẫn từ mentor là kết quả của quá trình học hỏi và đúc kết kinh nghiệm dài lâu, đã trải qua nhiều bộ lọc khác nhau. Khi bạn lắng nghe và học hỏi từ mentor, bạn sẽ rút ngắn được thời gian tự mày mò và tránh được những sai lầm không đáng có.
Bộ lọc này giúp bạn tập trung vào những kiến thức thực sự giá trị, được kiểm chứng qua trải nghiệm thực tế, giúp cải thiện tốc độ và hiệu quả học tập.
4. Lọc thông qua hành động: cốt lõi của tất cả những phương pháp tự học và tự lọc chính là kết quả, và tự học chỉ thực sự hiệu quả khi chúng giúp mình giải quyết vấn đề và mang lại một kết quả nào đó mà thôi. Vì vậy lọc qua thực hành là các lọc tốt nhất.
Khi bạn hành động, bạn sẽ tự kiểm chứng được kiến thức nào là thực sự hữu ích và kiến thức nào không áp dụng được vào thực tế. Thực hành giúp bạn không chỉ củng cố kiến thức mà còn phát hiện ra những lỗ hổng trong hiểu biết của mình, dò tìm giới hạn của bạn thân và từ đó điều chỉnh lại quá trình học tập.
Bộ lọc qua hành động giúp bạn loại bỏ hoàn toàn những lý thuyết thiếu thực tế, tập trung vào những gì mang lại kết quả và hữu ích.
Giải pháp cho vấn đề 3: Thiếu“SYSTEM” quản lý việc tự học.
System đóng vai trò:
- Như một bản đồ giúp bạn điều chỉnh mục tiêu và chiến lược tự học một cách hiệu quả.
- Như chiếc kính hiển vi giúp bạn nhìn nhận những trục trặc nhỏ chỉ hiển hiện khi bạn sắp xếp một cách có trình tự và logic.
- Như một hệ thống giúp bạn lưu trữ và sắp xếp và bảo quản những thông tin, kiến thức tự học hiệu quả.
- Như chiếc kính viễn vọng giúp bạn có cái nhìn lớn về tư duy, nhìn nhận vấn đề một cách có hệ thống, khách quan, phân tích dựa trên cơ sở dữ liệu sẵn có.
- Như một ngân hàng dữ liệu đáng tin cậy, giúp bạn hiểu hơn về bản thân, xác định rõ điểm mạnh, điểm yếu, và tìm kiếm phong cách học tập phù hợp.
Tùy vào từng mục tiêu tự học cụ thể mà mỗi người sẽ có những ưu tiên và điều chỉnh khác nhau, nhưng chung quy lại một system cần tối thiểu những yêu cầu sau:
1. Goal smart (mục tiêu thông minh):
Specific (Cụ thể)
Measurable (Đo lường được)
Achievable ( khả thi)
Relevant (Phù hợp)
Time-bound (Có thời hạn)
2. Plan (kế hoạch):
Task (nhiệm vụ)
Deadline (thời hạn)
Priority level (mức độ ưu tiên)
Status (trạng thái)
Progress (tiến độ)
Learning data (dữ liệu học tập)
Reference (tham khảo)
Idea (ý tưởng)
…
3. Reflection (phản tư):
Efficiency assessment (Đánh giá hiệu quả)
Adjust (điều chỉnh)
…
Bạn có thể tham khảo những gợi ý trên để xây dựng cho mình một system làm việc hiệu quả.
Lời kết:
Trong thời đại ngày nay tự học trở thành một kỹ năng sống còn và quan trọng hơn bao giờ hết.
Giữ tinh thần tự học là giữ sự cầu tiến, ham học hỏi, và luôn hướng về phía trước.
Bắt đầu với tự học có lẽ không khó nhưng làm thế nào để tự học hiệu quả và tiết kiệm thời gian và công sức là bài toán dành cho tất cả mọi người.
Cả hành trình dài tự học mình nhận ra rằng:
Tự học là hành trình tìm về bản thân, hiểu và biết mình muốn gì. Hệ thống của tự học là công cụ đóng vai trò như một cẩm nang quan trọng. Kết hợp giữa việc “hiểu mình biết mình muốn gì và một hệ thống hoàn chỉnh” giúp mình tự tin và vững bước hơn trên con đường tự học.
➥Xem thêm bài viết:
