Khi lạc mất chính mình...

"Mình thực sự là ai?" Không phải vai trò xã hội, không phải công việc, không phải danh xưng. Mà là chính bản thể thật sự bên trong chúng ta là ai...

Nov 19, 2024

Kỳ lạ là càng lớn chúng ta lại càng dễ đánh mất chính mình. Đánh mất con người thật, tính cách thật, suy nghĩ thật…

Khi lần nữa, một người nào khác hay chính bản thân chúng ta bắt đầu chất vấn rằng "Mình thực sự là ai?" Không phải vai trò xã hội, không phải công việc, không phải danh xưng. Mà là chính bản thể thật sự bên trong chúng ta là ai, thì chúng ta lại bắt đầu cảm thấy hoang mang và sợ hãi.

Mình là Duy Khang, 22 tuổi, đang đứng trước ngưỡng cửa sau tốt nghiệp. Tuy vậy đây không phải là nguyên nhân mình khủng hoảng danh tính, mà đến từ việc mình bắt đầu muốn tự tìm tòi và xây dựng sự nghiệp riêng cho mình.

Sau hơn 2 tháng kể từ ngày mình bắt đầu hành trình trở thành một content creator và có chút biến chuyển, mình đột nhiên bị “chững” lại và bắt đầu có chút hoang mang.

Những mục tiêu mình đặt ra từ trước đó không còn khiến mình hạnh phúc. Mình làm việc, kết nối, nhưng lại không thấy mình thuộc về bất cứ lĩnh vực nào, mình đã hoài nghi mình rất nhiều, cũng từng thử suy xét xem mình từng là người thế nào. Lúc đó, mình nhận ra một sự thật rằng mình chưa hiểu gì về chính mình cả.

Khủng hoảng danh tính, như mình trải qua, giống như một căn phòng tối. Không có lối ra, chỉ có tiếng vọng từ những câu hỏi không lời đáp.

Khủng hoảng danh tính là gì nhỉ?

Theo mình tìm hiểu được, nhà tâm lý học Erik Erikson gọi đây là giai đoạn "khủng hoảng bản sắc" nơi chúng ta đối mặt với câu hỏi về chính mình.

Nhưng trong xã hội hiện đại, áp lực từ công việc, mạng xã hội, và sự kỳ vọng của gia đình làm trầm trọng thêm tình trạng này.

Một nghiên cứu của Đại học Stanford chỉ ra rằng:

75% người trẻ trong độ tuổi 20-30 cảm thấy họ đang sống cuộc đời người khác mong muốn, không phải của chính họ.
Hơn 50% nói rằng họ không thực sự biết mình muốn gì trong cuộc sống.

Trước tiên, nhìn tỉ lệ này thì không chỉ riêng mỗi một mình mình gặp tình trạng khủng hoảng danh tính. Dựa vào 2 trường hợp trên, mình nằm ở trường hợp 2, trong hơn 50% những người này.

Nguyên nhân dẫn đến tỷ lệ khủng hoảng danh tính nhiều đến vậy có thể đến từ sự thiếu hụt dữ liệu về chính mình. Có thể chúng ta chưa thật sự hiểu rõ những giá trị cốt lõi của bản thân, chưa dành thời gian để tìm kiếm và khám phá những điều thực sự quan trọng đối với mình…

Thiếu sự hụt dữ liệu bản thân khiến chúng ta dễ dàng bị chi phối bởi các yếu tố bên ngoài, mang lại cảm giác thiếu tự tin, cảm thấy yếu kém, dễ Fomo,…càng như vậy chúng ta dễ dàng thỏa hiệp và lựa chọn sống một cuộc đời không hoàn toàn là riêng mình.

Làm thế nào để thoát khỏi khủng hoảng danh tính

Trong giai đoạn mới bắt đầu khủng hoảng danh tính mình thực sự rất stress, có rất nhiều ý kiến tiêu cực tự phán xét chính mình. Mình nghĩ người từng trải qua mới thực sự hiểu cảm giác này.

Có một điều mà mình vẫn giữ được trong lúc ấy là lý trí, cho phép mình lùi lại một bước và nhìn mớ “hỗn độn” đó, nó khiến mình bình tĩnh lại, chấp nhận rằng mình đang phải trải qua một quá trình “tất yếu” và tập trung vào việc tìm cách để cải thiện thay vì càng lún sâu vào cảm giác đó.

Nếu đổi một góc nhìn khác, khủng hoảng danh tính không phải là dấu chấm hết, mà là cơ hội để chúng mình tái định nghĩa bản thân. Một lần nữa đào sâu và thấu hiểu hơn về con người mình.

Sau khoảng thời gian mình đã trải qua, đây là những cách mà mình đã làm và mình tin bạn cũng có thể thực hiện được với 3 bước sau:

1. Lắng nghe chính mình

Bước đầu tiên đó là “học cách lắng nghe chính mình”. Trong quá trình này, bạn cũng sẽ hiểu rõ hơn về bản thân mình – những giá trị cốt lõi, những mong muốn sâu kín đã bị lãng quên.

Lắng nghe chính mình không phải là một việc làm đơn giản. Nó đụng chạm đến những phần sâu thẳm trong tâm hồn bạn mà đôi khi bạn còn không dám đối diện.

Nhưng cũng chính trong những giây phút tĩnh lặng đó, bạn sẽ tìm thấy những câu trả lời cho những câu hỏi lớn trong cuộc đời.

Tuy vậy, bạn không nên tạo áp lực rằng mình phải tìm được ngay câu trả lời, đôi khi một số câu hỏi cần rất nhiều thời gian để trải nghiệm.

Điều bạn nên làm là học cách sống với những câu hỏi. Cho mình một khoảng không gian để kiên nhẫn lắng nghe, để cảm nhận, và để hiểu mình hơn.

Gợi ý: Mỗi ngày, dành ít nhất 15 phút chỉ để tập suy nghĩ, viết lách hoặc thiền. Đừng cố giải quyết vấn đề ngay lập tức; chỉ cần quan sát cảm xúc và suy nghĩ của mình.

2. Tài liệu hóa hành trình của bạn

“bạn không phải là những gì người khác nghĩ về bạn, mà là tổng hòa của những trải nghiệm mà bạn đã sống qua”

Một trong những cách mình thường làm khi cảm thấy mất phương hướng là tài liệu hóa dữ liệu về bản thân:

Bắt đầu như thế nào?

➤ Theo dõi cảm xúc và suy nghĩ hàng ngày

Dành ít nhất 10-15 phút mỗi ngày để ghi lại những gì bạn cảm nhận và suy nghĩ. Điều này giúp bạn nhận diện được cảm xúc, trạng thái tâm lý và sự thay đổi của mình theo thời gian.
Bạn nên lưu ý về các tình huống hoặc sự kiện khiến bạn cảm thấy đặc biệt vui, buồn, giận dữ, lo lắng… Sau một thời gian, bạn sẽ nhận ra các mẫu hành vi và cảm xúc chung nhất của mình.

➤ Tạo lập những giá trị sống của chính bạn

Xác định giá trị sống: Viết ra những giá trị mà bạn coi trọng nhất trong cuộc sống, chẳng hạn như gia đình, sự nghiệp, sức khỏe, tự do, sáng tạo, v.v. Việc hiểu rõ giá trị sẽ giúp bạn đưa ra những ưu tiên phù hợp với bản thân.
Giá trị cốt lõi: Điều gì là quan trọng nhất với bạn? (VD: Sáng tạo, trung thực, cống hiến.)
Mục tiêu dài hạn: Bạn muốn đạt được điều gì trong 5 năm tới?
Nguyên tắc sống: Những quy tắc bạn sẽ không bao giờ thỏa hiệp? (VD: Không sống giả dối, không đánh đổi sức khỏe vì tiền bạc.)

➤ Tự đánh giá các kỹ năng và năng lực

Liệt kê sở thích và đam mê: Viết ra tất cả những sở thích và đam mê của bạn. Hãy suy nghĩ về những hoạt động khiến bạn cảm thấy hứng thú và có động lực.

Đánh giá kỹ năng hiện tại: Hãy tự liệt kê và đánh giá những kỹ năng mà bạn đã có, từ kỹ năng chuyên môn cho đến kỹ năng mềm như giao tiếp, lãnh đạo, giải quyết vấn đề, tổ chức công việc.
Nhận xét từ người khác: Nhờ những người bạn tin tưởng (bạn bè, đồng nghiệp, gia đình) đưa ra những nhận xét về điểm mạnh và điểm yếu của bạn. Điều này giúp bạn có cái nhìn khách quan hơn về bản thân.
Kiểm tra kỹ năng qua các bài kiểm tra: Có nhiều bài kiểm tra kỹ năng trực tuyến miễn phí, ví dụ như bài kiểm tra MBTI (để hiểu về tính cách), StrengthsFinder (để đánh giá điểm mạnh cá nhân), hoặc DISC Assessment (để xác định phong cách giao tiếp và làm việc).

➤ Nhìn lại quá khứ và ghi nhận thành tựu

Hồi tưởng về quá khứ: Nhìn lại các sự kiện quan trọng trong cuộc sống, đặc biệt là những thành công và thất bại. Hãy suy ngẫm về cách bạn đã đối mặt với những thử thách và điều đó đã giúp bạn trưởng thành như thế nào.
Liệt kê thành tựu và bài học: Viết ra những thành tựu lớn mà bạn đã đạt được trong công việc, học tập, hay các lĩnh vực khác của cuộc sống. Sau đó, phân tích những bài học bạn học được từ những thành tựu đó và cả từ những thất bại.

Những gợi ý này đóng vai trò như "kim chỉ nam" giúp bạn tìm lại bản thân, ngay cả khi có sự thay đổi. Bạn nên tài liệu hóa cẩn thận về sau bạn sẽ sử dụng rất nhiều trong học tập và công việc nhé.

3. Tìm lại giá trị của chính mình bằng hành động

Bạn nên bắt đầu hành động, ngay cả khi bạn chưa chắc chắn đó có phải là con đường đúng hay không,

Vì theo trải nghiệm cá nhân của mình khi thực sự làm thì bạn mới dò tìm được giới hạn của mình ở đâu, cho dù hành động của bạn chưa mang lại kết quả như mong đợi, bạn cũng sẽ hiểu hơn về bản thân, biết được cái nào hợp với bạn, cái nào không.

Như GS. Phan Văn Trường từng nói “chúng ta chỉ thực sự tìm thấy mình khi bắt đầu làm một việc gì đó mà thôi”

Nếu bạn muốn thoát khỏi khủng hoảng danh tính, muốn tìm lại con người mình, bạn nên bắt đầu bằng những hành động nhỏ. Dù vây, bạn cũng đừng cố tạo áp lực cho bản thân phải “chín sớm” vì ai cũng sẽ có lộ trình riêng cho chính mình, chỉ cần bạn tiếp tục đi bạn sẽ càng tìm lại được những gì mình đã lãng quên.

Lời kết

Suy cho cùng, khủng hoảng danh tính không phải là điều đáng sợ, mà là lời nhắc nhở bạn cần dành thời gian để khám phá bản thân. Trong quá trình đó, bạn sẽ học được rằng “danh tính không phải là một điểm đến, mà là một hành trình”.

Hãy tự hỏi bản thân: “Mình đã sống thật với chính mình chưa?” Và nếu câu trả lời là chưa, đừng sợ hãi. Bạn luôn có thể bắt đầu lại, và thời điểm tốt nhất là ngay bây giờ.